Günümüz dünyasında hızla gelişen iletişim teknolojisi ve beraberinde gelen sosyal medya mecraları önlenemez bir şekilde yaygınlaşmaya başladı. Henüz büyümekte olan bu mecranın sınırları net bir şekilde belirlenemediği beraberinde getirdiği sorunları çözmek amacıyla yeni regülasyonlara ihtiyaç duyulmaya başlandı. Bu olumsuzluklardan en çok etkilenenlerin başında çocuklar yer almaktadır. Ebeveynlerin çocukların önemli anlarını kişisel bilgilerini ve fotoğraflarının sanal ortamında paylaşması gerek toplumsal gerek hukuki yönden sakıncalı sonuçlar meydana gelmesine sebebiyet vermiştir.
Velinin Hakkı ile Çocuğun Menfaatinin Yarışması Hali
Velayet hakkı kapsamında anne-baba inisiyatif kullanarak çocuğun hayatı ile ilgili bazı tasarruflarda bulunabilir. Hatta kimi durumlarda çocuğun hakkı ihlal edilerek menfaati korunmaya çalışılabilir. Ancak koruma çabasına rağmen ebeveyn kendi haklarını kullanırken çocuğun haklarını zedeleme riski ortaya çıkabilir. Bu durumda hakların çatışması söz konusudur. Prensip olarak öncelik çocuğun yüksek yararının korunmasıdır. Örneğin duygu ve düşüncelerini ifade etmek amacıyla çocuğa ait fotoğraf, ses, video veya görüşlerin çocuğun yüksek yararını zedeleyecek nitelikte olup olmadığı ve eğer bu paylaşımların ifade özgürlüğü kapsamına girdiği kabul edilirse hangi durumlarda sınırlandırılacağı saptanmalıdır.
Velayet Hakkının Çocuğun Kişilik Hakkı Karşısında Sınırlandırılması
Kişi kendi çocuğuna ait olsa bile görüntü, ses ve yazılar paylaşırken çocuğun menfaatinin zedelenmesine dikkat etmelidir. Çocuğun menfaatinin belirlenmesinde bazı önemli hususlara dikkat edilmelidir. Örneğin; somut olayın çocuk üzerinde psikolojik veya fiziksel bir olumsuz etki meydana getirip getirmemesi, kişilik haklarının ve özel hayatın gizliliğini ihlal etme riskine sahip olup olmaması gibi noktaların üzerinde durulmalıdır. Diğer yandan, velayet gerekçe gösterilerek kanunun verdiği yetkinin kullanıldığı savunması da hukuka uygunluk sebebi olarak dinlenemeyecektir; çünkü velayetin ana babaya verdiği yetki, çocuğun menfaatiyle sınırlandırılmıştır.
Sharenting Kavramı Nedir?
Bu kavram ilk olarak Collins sözlüğünde tanımlanan ingilizce “share” ve “parent” sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşan bir kavram olarak gündeme gelmiştir. Çocuğun ebeveynleri tarafından fotoğraflarının izinsiz ve sürekli paylaşılması anlamına gelmektedir. Yarının yetişkinleri olan çocuklarımız adına yapılan bu paylaşımlar çocukların mahremiyetini zedelediği gibi daha sonra utanç duymalarına ve toplumdan dışlanmalarına yol açabilecek nitelikte olabilmektedir. “Çocuğun yüksek yararı” ilkesinin soyut olması sebebiyle yapılan paylaşımın niteliğine göre bir yaklaşım sergilenerek ihlalin varlığı bu doğrultuda tespit edilmelidir.
Paylaşımlar Artık Ticari Kaygılara Dönüşüyor
Sosyal medyada çocuklarla yapılan paylaşımların takipçi sayılarını artırmasından sonra, bu paylaşımlar genellikle ticari amaçlarla kullanılmaya başlanmaktadır. Çeşitli ticari kuruluşlar, mevcut takipçi kitlesinden yararlanmak isteyerek, çocuklarıyla paylaşımlar yapan ebeveynlerle anlaşarak bu içeriklere reklam vermekte ve dolayısıyla ebeveynler çocukları üzerinden büyük kazançlar sağlamaktadır. Çocuğun bu şekilde bir ticari araç olarak kullanılması, kişinin onur ve haysiyetini doğrudan ihlal etmektedir.
Anne-Babanın Paylaşımlarına Çocuğun Rızasının Etkisi
Anne-babaların sosyal medya üzerinde çocuklarını paylaşım konusu yaparak kişilik haklarını ihlal etmeleri durumunda, çocuğun bu durumu fark edecek ve buna rıza gösterecek seviyede olduğunu iddia etmek makul bir savunma teşkil etmemektedir. Çünkü çocuk, fotoğraf veya video çekildiğinde, objektiflere ve kameralara baktığında ya da poz verdiğinde durumun sonuçlarını öngörebilir anlamına gelmemektedir. Çocuğun özel hayatın gizliliği, mahremiyet hakkı, şeref ve haysiyet gibi soyut ve karmaşık kavramları tam anlamıyla kavraması beklenemez. Ayrıca, bu tür ihlaller sadece ihlal anında değil, uzun vadede de etkili olabilir. Çocuğun bu tür karmaşık değerlendirmeleri yapmasını ve sonuç olarak anne-babasının paylaşımlarına geçerli bir rıza göstermesini beklemek hakkaniyete uygun değildir.
Çocuğun, Hak İhlallerine Karşı Başvurabileceği Yollar Var mıdır?
Velilerin çocuğa ait görüntü, ses ve videoların paylaşılmasıyla oluşan kişilik hakkı ihlallerine karşı hakkın niteliğinden dolayı bizzat sahibi tarafından kullanılmalıdır. Yani kişilik haklarının ihlal edilmesi durumunda çocuk ayırt etme gücüne sahipse, sınırlı ehliyetsiz sıfatıyla; ayırt etme gücüne sahip değilse, çocuğun kişilik hakkını ihlal etmeyen ebeveyn tarafından hakkın korunmasına ilişkin talepte bulunabilecektir. Ayrıca çocuğa kayyım atanmış olması halinde bu koruma talebi ihlali yapan anne-babaya karşı yasal temsilci olan kayyım tarafından talep edilebilecektir. Çocuğa karşı yapılan eylemlerin hukuka aykırılığının tespiti halinde maddi ve manevi tazminat talebinde bulunma hakkına sahiptir.
Comments